maandag 12 januari 2015

Hoe vertel je je kinderen dat je kanker hebt?

Ik heb vandaag het boekje "Als kanker je gezin treft" gelezen, van Leoniek van der Maarel. Dit boek had ik al een poosje geleden gekregen van uitgeverij Scrivo Media, maar soms moet je er even aan toe zijn om een recensie te kunnen schrijven.

Leoniek van der Maarel is orthopedagoog en begeleidt al jaren kinderen die te maken krijgen met ziekte of verlies. Op jonge leeftijd een ouder verliezen is vanzelfsprekend iets wat je geen enkel kind gunt. Maar als er dan tóch een dreiging is, kun je er niet alleen maar over zwijgen. Dus hoe maak je dingen bespreekbaar? En wat spreek je wel uit en wat niet is dan de grote vraag.

Ik weet nog heel erg goed, dat ik mijn kinderen moest gaan vertellen wat er aan de hand was. We hadden even gewacht, omdat we eerst helemaal zeker wilden weten dát er wat aan de was. Daardoor had ik het gesprek al duizend keer geoefend in mijn hoofd. Ik zou het voorzichtig inleiden en daarna heel hard met ze mee huilen dacht ik.

Mijn oudste was als enige thuis, de maandagmiddag dat we slecht nieuws moesten brengen. Hij was boven op zijn kamer, dus ik riep hem naar beneden, met de meest opgewekte stem die ik voor handen had. Hij kwam onmiddellijk naar beneden, maar bleef halverwege vertwijfeld staan. Hij voelde met zijn twaalf jaren de sfeer feilloos aan.

We zijn op de bank gaan zitten en ik heb mijn hand op zijn knie gelegd. Als ik mijn ogen dicht doe en terug denk aan dat moment, voel ik die knie nog onder mijn hand. Het voorzichtig inleiden was eigenlijk geen optie, omdat Daniel allang in de gaten had dat er iets ergs was. "Mama heeft kanker." was het enige dat er uitkwam. Hij keek mij aan, eerst vragend, daarna verdrietig. Zijn onderlip begon te trillen en twaalf jaar stoerigheid begon hartverscheurend te huilen.

Ik wilde echter helemaal niet met hem mee huilen op dat moment. Ik voelde dat het nu heel belangrijk was dat ik optimisme liet zien, dus ik nam hem in mijn armen en suste. Na een paar minuten zei ik tegen hem: "Maar het komt allemaal goed. Althans, daar gaan we voor. En ik denk dat dat gaat lukken. Jij ook?"

Hij knikte dapper. Waarop ik hem meegaf: "En voor jou geldt de komende tijd: huilen mag, vragen moet!"

Mijn dochter reageerde veel emotioneler. Ze was natuurlijk jonger en stak heel anders in elkaar. Ze huilde heel erg veel langer en wou er ook veel meer over praten. En onze allerjongste van 2 hebben we helemaal niets gezegd. Die vond alles prima en kreeg er bijzonder weinig van mee.

Dat kinderen allemaal anders zijn en daarom ook anders zullen reageren, dat weten we. Daarom is dit boekje ook zeker een handig hulpmiddel. Wat ik bijvoorbeeld een leuke tip vond uit het boekje was: "Geef je kind een zorgenpoppetje. (...)Het poppetje neemt de zorg dan over en het kind is de zorg dan (even) kwijt." Ik kan me heel goed voorstellen dat dat werkt. Dat had ik nou best graag geweten voordat deze hele ellende begon.

Een andere quote die me raakte was de volgende: "Papa had tegen zijn zonen gezegd dat zij mama konden helpen door lekker rustig te zijn en niet te veel ruzie te maken. Dit maakte dat de jongens dachten dat als ze dat zouden doen de kanker wel weg zou gaan. Ze voelden zich dan ook heel erg tekort schieten toen ze hoorden dat mama alleen maar zieker was geworden. Ze vroegen aan mama hoe dat kon, want ze waren toch lief geweest?"
Soms kun je gewoon echt niet bedenken wat er in een kind omgaat.

Er is wel een kanttekening die ik zou willen maken bij deze uitgave. Wanneer lees je zo'n boekje? Als er nog niks aan de hand is, dan is het nou niet echt lekker leesvoer. Als je net te horen hebt gekregen dat je ernstig ziek bent, dan gaan dingen zo snel en moet je zoveel, dat je niet eerst rustig gaat zoeken naar literatuur, voordat je met je kinderen praat. En als je al wat verder in het proces zit, dan zijn patronen al ingesleten en heb je waarschijnlijk zelf al een manier gevonden om er met je kinderen over te beginnen.

Een optie zou zijn, dat dit boekje direct mee gegeven wordt vanuit het ziekenhuis. Dan heb je het in ieder geval en als je behoefte hebt aan wat ondersteuning. En het schuwt geen enkel onderwerp, leven, ziekte en overlijden; alles wordt besproken. En wat ik er uit lees als centrale boodschap: "wees eerlijk en open, want de werkelijkheid is over het algemeen beter te handelen dan horrorverhalen in de fantasie van de kinderen."

Overigens kun je zelf denken dat je duidelijk bent, maar dat kan heel anders uitpakken. Twee jaar na dat eerste kanker-gesprek vertelde Daniel me, dat hij heel erg in verwarring was bij mijn woorden "Mama heeft kanker." Ik sprak namelijk allang niet meer tegen hem over mezelf in de derde persoon. Dus hij dacht: "Huh? Maar jouw moeder is toch allang dood?" En ik maar denken dat ik duidelijk was.

Hij vertelde me ook, dat ik met voldoende overtuiging had gezegd dat het goed zou komen en dat hij daardoor bijna niet echt bang was geweest. Gelukkig heb ik me aan die afspraak kunnen houden.